Co wprowadza uchwała antysmogowa dla Małopolski?

 

Ogranicza powstawanie nowych źródeł emisji zanieczyszczeń

Od 1 lipca 2017 roku w Małopolsce nie można eksploatować nowego kotła na węgiel lub drewno lub kominka na drewno o parametrach emisji gorszych niż wyznaczone w unijnych rozporządzeniach w sprawie ekoprojektu:

• Osoby, które budują nowy dom, przeprowadzają remont z wymianą kotła lub kominka albo wymieniają kocioł lub kominek na nowy, będą zobowiązane zainstalować nowoczesne urządzenie spełniające wymagania ekoprojektu.Kocioł na paliwo stałe musi posiadać automatyczny podajnik paliwa (wyjątek kotły zagazowujące) i nie może być wyposażony w ruszt awaryjny.
• Dla mieszkańców, którzy już obecnie korzystają z ekologicznego ogrzewania – sieci ciepłowniczych, gazu, oleju, ogrzewania elektrycznego lub pomp ciepła – uchwała nie wprowadzi żadnych nowych obowiązków lub ograniczeń. Gdyby chcieli jednak zrezygnować z obecnego ogrzewania na rzecz węgla lub drewna, będą zobowiązani od razu zainstalować nowoczesny kocioł spełniający wymagania ekoprojektu określone w unijnych rozporządzeniach.

 

Wyznacza długie okresy przejściowe dla obecnie użytkowanych kotłów na węgiel i drewno

• Do końca kwietnia 2024 roku (pierwotny termin na wymianę wskazywał na koniec 2022 roku, ale został przesunięty) konieczna jest wymiana kotłów na węgiel lub drewno, które nie spełniają żadnych norm emisyjnych. Mieszkańcy mają więc kilka lat na wymianę tych kotłów. Obecnie istnieje możliwość skorzystania za pośrednictwem gmin z dostępnych programów dofinansowania do wymiany kotłów ze środków Regionalnego Programu Operacyjnego Województwa Małopolskiego lub WFOŚiGW w Krakowie. W przyszłości – po zakończeniu programów dofinansowania – użytkownicy będą zobowiązani wymienić je we własnym zakresie.
• Do końca 2026 roku trzeba wymienić kotły, które spełniają chociaż podstawowe wymagania emisyjne, czyli posiadają klasę 3 lub klasę 4 według normy PN-EN 303-5:2012. Czas na wymianę jest więc dłuższy niż żywotność tych kotłów, która w praktyce oceniana jest zazwyczaj na 8-10 lat.
• Kotły spełniające wymagania klasy 5 według normy PN-EN 303-5:2012, które były eksploatowane przed 1 lipca 2017 roku, mogą być użytkowane do końca swojej żywotności.

 

Wprowadza wymagania dla jakości stosowanych paliw, aby wyeliminować odpady węglowe i mokre drewno

• Od 1 lipca 2017 roku w całej Małopolsce obowiązuje zakaz stosowania mułów i flotów węglowych. Te frakcje to właściwie odpady węglowe – drobny pył węglowy o ziarnach do 3 mm, który zawiera duże ilości wilgoci, popiołu i innych zanieczyszczeń decydujących o dużej emisji przy jego spalaniu.
• Wprowadzony został także zakaz spalania drewna i biomasy o wilgotności powyżej 20%. Oznacza to, że drewno przed spaleniem powinno być sezonowane – jego suszenie powinno trwać co najmniej dwa sezony. Suche drewno charakteryzuje się znacznie wyższą kalorycznością i niższą emisją zanieczyszczeń niż drzewo surowe.

 

Wprowadza obowiązek wymiany lub doposażenia kominków w urządzenia redukujące emisję

• Od 1 lipca 2017 roku nowo instalowane kominki (również tzw. ogrzewacze pomieszczeń, piece kaflowe czy popularne „kozy”) muszą spełniać wymagania ekoprojektu. Dotyczy to również sytuacji instalowania kominka w istniejących budynkach np. w ramach wymiany na nowy.
• Od 1 maja 2024 roku dopuszczone będzie używanie tylko kominków spełniających wymagania ekoprojektu lub kominków, których sprawność cieplna wynosi co najmniej 80%. Dane dotyczące sprawności cieplnej powinna zawierać dokumentacja techniczna lub instrukcja kominka.
• Kominki, które nie spełniają wymagań w zakresie ekoprojektu lub sprawności cieplnej na poziomie co najmniej 80% muszą zostać wymienione lub wyposażone w urządzenie redukujące emisję pyłu do poziomu zgodnego z wymaganiami ekoprojektu.

 

Kontrola przestrzegania wprowadzanych ograniczeń

• Uchwała dotyczy stosowania paliw i instalacji grzewczych, nie ogranicza handlu kotłami, kominkami czy węglem lub drewnem, gdyż sejmik województwa nie ma kompetencji do wprowadzania przepisów w tym zakresie. Odpowiednie uregulowania powinny powstać na poziomie krajowym.
• Kontrola przestrzegania wymagań uchwały jest prowadzona przez uprawnione służby (straż miejską i gminną, upoważnionych pracowników gmin, policję) na podstawie udostępnianych przez użytkowników dokumentów – np. dokumentacji technicznej, instrukcji użytkowania, wyników badań, certyfikatów, które potwierdzają spełnienie wymaganych poziomów sprawności i emisji. Jeśli użytkownik nie posiada takich dokumentów, będzie domniemanie, że instalacja nie spełnia wymagań uchwały. W przypadku naruszenia przepisów uchwały, mieszkaniec może być ukarany mandatem do 500 zł lub grzywną do 5 000 zł.

 

KONTROLE 2024 – OBOWIĄZEK INFORMACYJNY

Zgodnie z zapisami Programu Ochrony Powietrza, w styczniu 2024 opracowano harmonogram kontroli, który uwzględniał zapis: minimalna liczba kontroli w gminach o liczbie mieszkańców miedzy 10 tys., a 20 tys. to 100 budynków.

POP wskazuje konkretne zadania do wykonania dla włodarzy gmin z zakresu ochrony powietrza. Jednym z nich są kontrole palenisk. W Gminie Świątniki Górne dokonują ich upoważnieni pracownicy gminy, w niektórych przypadkach we współpracy z Policją. Kontrole połączone są z działaniami informacyjno-edukacyjnymi związanymi z obowiązującymi przepisami oraz z informacjami o programach dofinansowujących. W zapisach programu odnajdujemy trzy rodzaje kontroli:

1. planowe – zgodnie z harmonogramem,  połączone z aktualizacją danych w bazie ogrzewania budynków oraz informacją o zapisach uchwały antysmogowej i programach dotacyjnych. 

2. prewencyjne - które należy przeprowadzać w trakcie ogłoszenia stopnia zagrożenia pod kątem spalania odpadów i przestrzegania wymagań uchwały antysmogowej;

3. interwencyjne - reakcje na zgłoszenia naruszeń zakresie przestrzegania przepisów ochrony powietrza, powinny być wykonywane w ciągu 24-u godzin od zgłoszenia w dni robocze. 

Podstawą prawną do prowadzenia kontroli palenisk indywidualnych przez upoważnionych urzędników jest art 379. Prawa Ochrony Środowiska, który upoważnia kontrolującego do:

- wstępu na teren nieruchomości w godzinach od 6-22, a jeśli jest to utrudniane to wezwanie Policji;

- przeprowadzenia oględzin, badań i wykonywania czynność kontrolnych;

- żądania okazania dokumentów lub ustnych wyjaśnień  i udostępnienia wszelkich danych mających związek z problematyka kontroli.

Udaremnianie lub utrudnianie przeprowadzenia kontroli w zakresie ochrony środowiska – a taką jest kontrola paleniska prowadzona na podstawie art. 379 POŚ stanowi przestępstwo o którym mowa w art. 225 § 1 k.k.: Kto osobie uprawnionej do przeprowadzania kontroli w zakresie ochrony środowiska lub osobie przybranej jej do pomocy udaremnia lub utrudnia wykonanie czynności służbowej, podlega karze pozbawienia wolności do lat 3.

W 2024 przeprowadzono łącznie 105 kontroli zgodnie z harmonogramem.

W dwóch dniach wskazanych na podstawie wyników pomiarów Państwowego Monitoringu Jakości Powietrza dla powiatu krakowskiego jako dni o ryzyku przekroczenia poziomu pyłu PM10 ze względu na zwiększoną emisję zanieczyszczeń oraz niekorzystne warunki meteorologiczne wykonano: 10.01.2024 - 4 kontrole, 30.01.2024- 3 kontrole oraz 3.12.2024- 2 kontrole.

W rejestrze zgłoszeń dotyczących możliwych naruszeń w zakresie przestrzegania uchwały antysmogowej i zakazu spalania odpadów na terenie Gminy Świątniki Górne odnotowano w 2024 roku 28 zgłoszeń do kontroli interwencyjnych. W trakcie kontroli pobrano 6 próbek z palenisk do ekspertyzy wraz z jednoznacznym stwierdzeniem, czy doszło do termicznego przekształcenia odpadów w indywidualnych urządzeniach grzewczych. Zidentyfikowano proces spalania odpadów w trzech lokalizacjach. Sprawy te zostały przekazane na Policję.